İsrailli analitik Türkiyə haqqında: "Tankla deyil, kitabla gəlirlər"

İsrailli Analitikdən Türkiyənin Afrikadakı Yüksəlişi: "Görünməz İmperiya Kitablarla Gəlir"

İsrailli analitik Şay Qal "The Africa Report"da yayımlanan geniş təhlilində Türkiyənin Afrika qitəsində son illərdə qurduğu təsirin artıq "inkaredilməz bir həqiqət" olduğunu vurğulayıb. Qalın fikrincə, Ankara diplomatiya, ticarət, müdafiə sənayesi, mədəniyyət və humanitar yardım fəaliyyətləri vasitəsilə qitədə "səssiz, lakin dərin" bir güc qurur.

Görünməz İmperiyanın Yüksəlişi

Qal Türkiyənin Afrika açılımını "görünməz bir imperiyanın doğuşu" kimi səciyyələndirib. Analitik, Ankaranın təkcə dövlətlərlə deyil, həm də xalqlarla əlaqə qurduğunu bildirərək qeyd edib: "Türk xarici siyasəti Afrikada hərbi bazalar və səfirliklər ilə məhdudlaşmır; dil məktəbləri, təqaüd proqramları, mədəniyyət institutları və humanitar yardımlar vasitəsilə genişlənən bir nüfuz şəbəkəsi yaradır."

"Dövlət İçində Dövlət" Modeli

Təhlilə görə, Türkiyənin qitədə yüksəlişi klassik müstəmləkəçilik anlayışından çox fərqlidir. Somali bu yanaşmanın ən parlaq nümunələrindən biridir. İsrailli analitikə görə, Moqadişuda Türkiyə xəstəxana, liman, hava limanı, bank və hərbi təlim bazası ilə adətən "bir dövlət içində dövlət" modeli qurub. Somalidə açılan Türk bankı yarım əsr sonra ölkədə açılan ilk xarici bankdır. Bu investisiyalar hərbi güc nümayişi əvəzinə inkişafa və etimadın qurulmasına yönəlib.

Qalın ifadəsinə görə, Seneqalda da vəziyyət oxşardır. Türk şirkətləri ölkənin milli stadionunu inşa edib və Dakar Beynəlxalq Hava Limanını idarə edir. Qalın fikrincə, bu layihələr təkcə fiziki strukturlar deyil, həm də suverenlik və müstəqilliyin simvolu olaraq Türk imzasını daşıyır.

Davamlı Zehin İnşası və Mədəni Bağlar

Qal hesab edir ki, Türkiyənin Afrikadakı təsirini davamlı edən əsas amil insan yetişdirmə və mədəni əlaqələrdir. Maarif Vəqfi məktəbləri, Diyanətin məscid və təhsil layihələri, eləcə də Yunus Əmrə İnstitutu vasitəsilə minlərlə Afrikalı tələbə Türkiyədə təhsil alır, Türk dilini öyrənir və bu ölkə ilə bağ qurur. Qal bu prosesi "davamlı bir zehin inşası" kimi xarakterizə edərək, "Bir məscid mesajdır, bir məktəb səsdir, bir bank isə etimad deməkdir" ifadəsini işlədib.

İsrailli analitikə görə, bu layihələr Türkiyənin qitədəki varlığını təkcə diplomatik və ya iqtisadi təsirlə məhdudlaşdırmayıb, həm də mədəni və sosial nüfuz yaradıb. Məktəblər, təqaüd proqramları və mədəni tədbirlər sayəsində Afrikada yeni bir nəsil Türkiyə ilə bağlı şəkildə yetişir.

Səssiz, lakin Effektiv İqtisadi İnqilab

Qal Türkiyənin mədəni təsiri ilə yanaşı, iqtisadi və ticari fəaliyyətlərlə də qitədə güclü bir aktor olduğunu bildirir. 2017-ci ildə qurulan Həlal Akkreditasiya Qurumu (HAK) ilə Afrikadakı qida və dərman sektorlarında Türk standartları tətbiq edilir. Analitik bu addımı "səssiz, lakin effektiv bir iqtisadi inqilab" olaraq qiymətləndirib.

Həqiqi Dəyişiklik Türkiyədən Gəldi

Qal Fransanın Sahel bölgəsindən geri çəkilməsini əksər analitiklərin Rusiyanın Vaqner qrupu ilə əlaqələndirməsinə qarşı çıxaraq, "Həqiqi dəyişiklik Türkiyədən gəldi" deyib. O əlavə edib: "Türkiyə Afrikada hərbi təzyiq əvəzinə hörmət, etimad və tərəfdaşlıq üzərindən nüfuz modelini qurur. Bu yanaşma Afrika liderləri tərəfindən 'qardaş ölkə' olaraq qəbul edilməsini təmin edir."

Ankaranın Müdafiə Sənayesindəki Gücü

Türkiyənin yüksəlişinin təkcə diplomatiya və mədəniyyətlə məhdudlaşmadığını bildirən Qal, Bayraktar TB2 kimi texnologiyaların Ankaranın müdafiə sənayesindəki gücünü simvolizə etdiyini vurğulayıb. Lakin əsl təsirinin Türkiyədə təqaüdlə təhsil alan Afrikalı gənc nəsil üzərində olduğunu qeyd edib. Qalın fikrincə, bu gənclər həm Türkiyəni tanıyır, həm də qitədə gələcəkdə söz sahibi olmaları səbəbindən ikitərəfli münasibətlərdə kritik rol oynayırlar.

Boşluğu Dolduran Güc: Kitablarla Gələn İmperiya

Nəhayət, Qal təhlilində Türkiyənin Afrikadakı strategiyasını yekunlaşdırarkən qeyd edib: "Fransa Afrikanı itirdiyində, boşluğu Türkiyə dolduracaq. Üstəlik, tanklarla deyil, kitablarla. Müstəmləkələrlə deyil, sinif otaqları, banklar, məscidlər və media ilə."

24 saat